به نقل از «خبرآنلاین»

پیوند ناگسستنی نوروز با هویت ایرانی

تاریخ انتشار: ۸ فروردین ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۰۲۲۳۶۸

محمدجواد محمدحسینی: جلسۀ این هفتۀ خانۀ گفتارها حال و هوای نوروزی داشت و علاوه بر صحبت سخنرانان در مورد نوروز و تاریخچۀ آن، تصنیف‌هایی از برخی خوانندگان دربارۀ نوروز هم در این جلسه پخش شد. مجری این نشست که به همت مجید تفرشی، مدیر خانۀ گفتارها برگزار شد، محمدرضا مهاجری بود. در ادامه خلاصه‌ای از سخنان آقایان اسماعیلی و عزت‌زاده خواهد آمد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

محمد علی عزت‌زاده که سخنران اول نشست بود، گفت: همان‌طور که در حال حاضر یک ایران سیاسی در محدودۀ جغرافیایی مشخص وجود دارد، یک ایران بزرگ فرهنگی هم داریم که تعبیر «کشورهای وارث تمدن ایرانی» برای آن به کار می‌رود. در سراسر ایران بزرگ فرهنگی، آیین نوروز گرامی داشته می‌شود. قبل از دورۀ هخامنشی هم آیین نوروز وجود داشته است، اما از دورۀ هخامنشی به‌طور مشخص و متمایز آثاری از نوروز بازمانده است. در تخت جمشید آثاری از نوروز هست. اسنادی وجود دارد که شاهان ساسانی به تخت جمشید می‌رفتند و در آنجا نوروز را گرامی می‌داشتند. حتی برخی کشورهای اطراف که ایران‌ستیز هستند و عناصر هویت ایرانی را انکار می‌کنند، امروز سعی می‌کنند پرچم نوروز را در دست بگیرند و آن را مال خود بدانند؛ حال آنکه قبلاً سعی می‌کردند نوروززدایی کنند. در هر حال ما ایرانیان، دستِ‌کم چهار هزاره است که نوروز را گرامی داشته‌ایم.

ریشه‌هایی از نوروز در بین‌النهرین باستان پیدا شده است. مقداد بهار بر این نظر است که سومریان نوروز را ابداع کرده‌اند. اما خود او می‌گوید سومریان نیز ایرانیان مهاجر بودند. بنده این نکته را اضافه می‌کنم که بین‌النهرین باستان حدود ۲۵۰۰ سال پیش جزئی از ایران گشت و هر چه در آنجا بود به تمدن ایرانی اضافه شد. اصلاً علت بقای تمدن ایران جذب فرهنگ‌های دیگر است. در مجموع فرهنگ ایرانی پذیرای فرهنگ‌ها بوده است و آنچه را متناسب با فرهنگ ایرانی بوده، می‌پذیرفته است.

امروزه، نوروز، به عنوان یکی از شاخص‌های برجستۀ هویت ایرانی در سراسر دنیا شناخته می‌شود؛ حتی سال‌هاست رؤسای جمهور ایالات متحده آمریکا نوروز را تبریک می‌گویند. نوروز در یونسکو به عنوان یکی از مواریث جهان ثبت شده است. این مسئله اهمیت زیادی دارد؛ زیرا مواریث ثبت‌شده در یونسکو مورد توجه و پژوهش قرار می‌گیرد. به هر حال یکی از راه‌های تحکیم هویت ایرانی، پرداختن به نوروز و جنبه‌های مختلف آن است.

حبیب‌الله اسماعیلی نیز در ادامه این جلسه گفت: اگر بخواهیم شاخصه‌های مهم هویت ایرانی را در نظر بگیریم، زبان فارسی، تاریخ مشترک، جغرافیای مشترک و آیین‌ها، آداب و سنن می‌توانند شاخصه‌های اصلی باشند. قطعاً نوروز یکی از شاخصه‌های اصلی هویتی ماست. در پرتو نوروز است که ما همچون گذشته خود را ایرانی می‌دانیم.

من در تحقیقاتم به متنی از دورۀ ساسانی دست یافتم که مرحوم تفضلی در کتاب تاریخ زبان فارسی آورده‌اند. به این نتیجه رسیدم که متناسب با گفتمان سیاسی غالب در هر دورۀ تاریخی، نوروز به مثابۀ یک ذخیره و گنجینۀ فرهنگی آراسته شده است. در هر زمانی از نوروز به تناسب شرایط استفاده می‌شود. در سه دورۀ تاریخی قبل از اسلام، دورۀ میانه و عهد صفویه، سه آرایش به تناسب هر دوره از نوروز ارائه شده است و جالب اینجاست که در هر سه دوره هم به مثابۀ یک نماد هویتی که مرز ما با یکدیگر را روشن می‌کند، بوده است.

از دورۀ ساسانی رساله‌ای به جا مانده به نام «ماه فروردین روز خرداد». در این رساله نوروز به مثابۀ یک روز بزرگ در نظر گرفته می‌شود. در این رساله آمده که در نوروز رخدادهایی نظیر آفرینش جهان، تیراندازی آرش و مشخص شدن مرز ایران با توران، از بین بردن افراسیاب و ضحاک و دشمنان ایران اتفاق افتاده است و بازگشت سوشیانس در این روز اتفاق خواهد افتاد. پس به نوروز به عنوان یکی از مأثورات دینی روزگار باستان توجه شده است.

در دورۀ میانه، در کتاب عجایب المخلوقات، تفسیری متناسب با قرن پنجم و ششم از نوروز ارائه شده است. در این کتاب، روز خلقت، روز بعثت پیامبر، روز آغاز حکومت سلیمان نبی مصادف با نوروز در نظر گرفته شده است. البته ابوریحان هم به این نکته با اندکی اختلاف اشاره داشته است. بنابراین از این نماد هویتی، در این روزگار تفسیر جدیدی شده است.

در دورۀ ایلخانی که ایران دارد کم‌کم احیا می‌شود، حدیثی رواج پیدا می‌کند که در نوروزنامه‌های صفوی هم بازتاب دارد. همان حدیث مشهور به نقل از معلی بن خنیس که نوروز را مصادف با همۀ روزهای بزرگ می‌شمارد. البته سلسله روات این حدیث از نظر حدیث‌شناسان نقد شده‌اند. اما برای من جالب بود که آنچه در روزگار باستان مورد توجه بود، در عهد صفوی هم محل توجه است و نوروز، مصادف با روزهای بزرگ تاریخ جهان قرار داده می‌شود. این موضوع در همۀ نوروزنامه‌های زمان صفوی موجود است.

در روزگار فعلی هم که بخشی از مردم به هر دلیلی نارضایتی دارند، گنجینۀ نوروز به تناسب روزگار آرایش جدیدی پیدا می‌کند و مثلاً الان برخی می‌گویند دعای نوروز را فارسی بخوانیم. پس نوروز به عنوان یک عنصر وجودی در بطن ذهنیت جامعۀ ایرانی و در هویت فرهنگی جامعۀ ایرانی، آنچنان تنیده شده که در هر دوره خودش را نشان می‌دهد.

اسماعیلی به نوروزنامه‌ها هم اشاره کرد و گفت: نوروز در روایت نوروزنامه‌های ایرانی با روایت نوروز در نوروزنامه‌های شبه قارۀ هند، حوزۀ آناتولی، آسیای مرکزی و قفقاز متفاوت است. در دورۀ عثمانی نوروزنامه‌هایی به زبان ترکی نوشته شده است. همچنین در آسیای مرکزی هم به زبان فارسی نوروزنامه‌هایی نوشته شده است. در هند هم نوروزنامه‌هایی نگاشته شده است. من این نوروزنامه‌ها را گردآوری کردم. آنها همگی به یک نفر منسوب می‌شوند: حکیم محمدعلی ترمذی. ما در تاریخ دو تا محمدعلی ترمذی داشتیم، یکی در قرن سوم، و یکی در قرن نهم. مشخص نیست این نوشته‌ها منسوب به کدام یک است. یکی از وجوه تمایز این نوروزنامه‌ها نسبت به نوروزنامه‌هایی که در ایران نوشته شده است، عدم ذکر روزهای بزرگی است که با نوروز مصادف شده است. همچنین در آن نوروزنامه‌ها، اول سال را با روزهای هفته می‌سنجند؛ یعنی می‌گویند اگر اول سال فلان روز هفته باشد، چنین اتفاقاتی خواهد افتاد.

اسماعیلی در بخش پایانی سخنان خود در مورد آیین‌های نوروزی گفت: سنت هفت سین، سنت متأخری است، ولی سه رسم هست که در تمام مناطق حوزۀ نوروز جریان داشته و دارد: آب پاشیدن، توجه به سبزه و پوشیدن لباس‌های نو و عطر زدن. انداختن سفره هم وجود داشته است که در آن اطعمه و اشربه قرار داده می‌شد، اما به این معنایی که «هفت سین» یا «هفت شین» از آن یاد می‌کنند، سابقۀ خیلی طولانی ندارد. صدرالدین عینی، مورخ و ادیبی که در امارت بخارا می‌زیست، یادداشتی در مورد نوروز دارد که در آن از آیین‌های مردم ماوراء النهر (فرا رود) سخن می‌گوید. او به آب و سبزه و لباس اشاره می‌کند، ولی از هفت سین چیزی نمی‌گوید. همین الان هم در کشورهای فارسی‌زبان آسیای مرکزی و افغانستان، این سه آیین مورد توجه قرار می‌گیرد.

فرضیۀ من این است که باید ریشه‌های آیین‌های نوروز را در آیین‌های کوچ بهاره و کوچ پاییزه نیز جست؛ زمانی که بخش مهم اقتصاد و حیات اجتماعی مردم با کوچ‌روی پیوند خورده بود. جشن نوروز در اول بهار و جشن مهرگان در اول پاییز است. این تقارن، ذهن آدم را به سمت ییلاق و قشلاق ‌برد. همچنین نوروز با سال کشاورزی و سال مالی پیوند دارد. اگر به سنت آب پاشیدن روی زمین توجه کنیم، رابطۀ نوروز با کشاورزی را می‌بینیم. در اکثر مناطق ایران، در فرودین ماه و در ابتدای پاییز کاشت محصول صورت می‌گیرد. همچنین نوروز یک ارتباطی با مسائل مالی و نظام دیوانی داشته است. دیوانیان به عنوان حاملان سنت فرهنگی این سرزمین به نوروز توجه داشتند. همچنین از دورۀ مغولان به بعد، نوروز با سنت دوازده حیوانی پیوند می‌خورد که با خرافات هم همراه است. گویی یک عنصر ثابتی وجود داشته که یک چیزی هم از بیرون می‌آید و خودش را به این عنصر ثابت دیرپا متصل می‌کند.

۳۱۱۳۱۱

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1888733

منبع: خبرآنلاین

کلیدواژه: نوروز تعطیلات نوروزی دیپلماسی نوروزنامه ها هویت ایرانی عنوان یک آیین ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.khabaronline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرآنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۰۲۲۳۶۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

عملیات وعده صادق سپاه هویت و شناسنامه ایران قوی است

به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام جابر عزیزی در خطبه‌های این هفته نماز جمعه بیله‌سوار ضمن توصیه به تقوای الهی، اظهار کرد: عملیات وعده صادق سپاه هویت و شناسنامه ایران قوی است چرا که این عملیات در نوع خود از جهات مختلف بی نظیر بوده و ثابت کرد که جمهوری اسلامی ایران دیگر آن کشور نیست که مورد تجاوز و ظلم و مورد تعدی قرار بگیرد و هیچ واکنشی نداشته باشد.

وی با بیان اینکه سپاه با این عملیات در واقع ثابت کرد دوران بزن و در رو تمام شده است، افزود: این عملیات در عین بازدارندگی و شکست دشمن به طور مفتضحانه در واقع به قول مقام معظم رهبری نمایش قدرت و عظمت جمهوری اسلامی ایران بود و به دنیا قدرت ایران را به طور عملی نشان داد.

امام جمعه بیله‌سوار ادامه داد: وجود تظاهرات جهانی، مخصوصاً در آمریکا به واسطه نخبگان و دانشجویان و دانشگاهیان علیه اسرائیل و استعفای سلسله‌ وار مسؤولان نظامی ارتش اسرائیل نشان از شروع تجلی تمدن نوین اسلامی و افول نظام سلطه و استکبار است.

حجت‌الاسلام عزیزی ضمن تسلیت شهادت مرتضی مطهری روز معلم را تبریک گفت و بیان کرد: امروزه بیشترین قشری که در جامعه ما نقش بسزایی دارد و بسیار تأثیر گذار است جامعه معلمی بوده که نیاز به توجه بیشتر و عمیق به این قشر زحمت کش دارد چرا که کشور در همه زمان‌ها مدیون زحمات این قشر زحمت کش است.

وی معلمی را یک مسئولیت دانست و ادامه داد: این مسئولیت باید از جهت‌های مختلف مورد توجه و تکریم و بررسی و آسیب شناسی و آموزش و توانمندی قرار گیرد.

امام جمعه شهرستان بیله‌سوار همچنین با اشاره به هفته کار و کارگر، تلاش و عملکرد این قشر را قابل ستایش دانست و گفت: توسعه و توانمندسازی و ارزش‌گذاری به جامعه کارگری و نهادینه‌سازی فرهنگ کار و کارگری در بین جوانان لازم و ضروری است.

حجت‌الاسلام عزیزی همچنین به هفته سلامت اشاره کرد و خاطرنشان کرد: مهمترین چالش امروزه کشوری جوانی جمیعت بوده که آینده کشور نسبت به این موضوع خطرناک است و نیاز به توجه جدی نهادهای فرهنگی و سیاست‌های کلان کشور دارد.

وی ۹ اردیبهشت را به عنوان روز شوراها تبریک گفت و ادامه داد: این ارکان مهم در واقع نقش مشارکت مردم در اداره کشور را دارد و جمهوری اسلامی در مشارکت اراده مردم در تصمیم گیری‌ها و تصمیم سازی‌ها بی نظیر است که تلاش و برنامه‌ریزی بیشتر شوراها در عمران و آبادانی شهر ضرورت دارد.

امام جمعه شهرستان بیله‌سوار در ادامه از سلسله مطالبات هفتگی در خطبه نماز جمعه از مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری به موضوع فرهنگ اشاره کرد و گفت: متأسفانه در این چند سال گذشته بیشترین ظلم به این مقوله شده است و نیاز به توجه جدی و اساسی دارد.

حجت‌الاسلام عزیزی از زحمات و تلاش‌های نیروی انتظامی در طرح حجاب و عفاف تقدیر و تشکر کرد و ادامه داد: حمایت همه جانبه و مقتدرانه از این اقدام شجاعانه نیروی انتظامی لازم است و در این راستا همه را مسؤول هستند.

وی یکی از مسائل شهرستان بیله‌سوار مغان را موضوع خالصه دولتی دانست و خاطزنشان کرد: متأسفانه چندین سال است که این موضوع خالصه دولتی حل نمی‌شود که نیاز جدی به پیگیری مسؤولان نسبت به این موضوع دارد.

کد خبر 6088997